AaChina nayo otaya uthwa ya fute iishoshela yepangelo Omaiyuvo goshigwana kutya AaChina inaya uthwa okufuta iishoshela yepangelo, oga kuthwa po sha landula sho uuministeli wemona lyoshilongo tawu pula oshigwana shi ya lopotele mboka itaya gwanithwa po ompango ndjoka tayi utha efuto lyiishoshela yepangelo.
![]()
Komufala gwOompale dhEpangelo, Justice Mwafongwe okwa zimine kutya uuministeli wawo kawu na ontseyo kutya oongeshefa dhaChina ohadhi futu ondjele yi li pu ingapi yiishoshela yepangelo.
“Uupyakadhi moNamibia oomboka kutya inatu ninga omapekaapeko ngoka otwa ninga owala omakonaakono ihe inatu ninga omapekaapeko.
Opwa pumbwa okuningwa omapekaapeko kwaashoka hashi ithanwa kutya o'tax gap'.
Otwa ningila omakonaakono aafuti yiishoshela mwa kwatelwa aanangeshefa yaChina, nayamwe po oya tulwa miipandeko omolwa okwaahafuta iishoshela yokongulu,” Mwafongwe a popi.
A tax gap otayi fatululwa kutya eyooloko pokati komwaalu ngoka hagu futwa iishoshela naangoka gwiiyemo mbyoka hayi monika komufuti gwiishoshela. Shoka ohashi etithwa sho aafuti yiishoshela ihaya popi omwaalu gomondjila gwiiyemo mbyoka haya ningi, oshowo mboka haya futu kwa lata.
Mwafongwe okwa tsu omuthindo kutya aazaizai inaya patelwa pondje mefuto lyiishoshela yepangelo.
“Omulandu gwetu gwiifuta yiishoshela inagu tala kutya omuntu omukwashigwana gwoshilongo shini, ihe ogwa tala kutya omuntu oha mono iiyemo yi thike peni.”
Nonando ongaaka ope na aazaizai mboka haya futwa kuuministeli iishoshela yawo mbyoka ya futu, okupitila mOmpango yoIncome Tax Act yomo 1981.
Kohi yompangu ndjoka, iishoshela ihayi futwa kaazaizai mboka ye na uukwatya wopaudiplomatika. Aanambelewa mboka oya uthwa ya puleko iifuta yawo mbyoka ya futu, uuna taya gandja uumbangi wuumbaapila womafutilo awuhe, mboka tawu yambidhidha uumbangi kutya aanambelewa mboka oya futa shili iishoshela yokongulu. Meshunitho lyiishoshela mbyoka inamu kwatelwa iishoshela mbyoka ya futwa, uuna taku landwa iikunwa.
Aakwashigwana yaNamibia okupitila muutumwalaka uufupi oshowo komapandja gomakwatathano gopainternet, oya holola kutya aakwashigwana yaChina ihaya futu iishoshela yokongulu, nenge otaya ihumbatelwa momukalo gwowina kepangelo.
Yamwe oya popi kutya AaChina uuna taya landa poompito dhilwe ohaya pula opo ka ya futithwe iishoshela yokongulu miilandomwa yawo.
Mwafongwe okwa ekelehi omaiyuvo ngoka kutya kape na mboka ya pitikwa okukala itaya futu iishoshela yepangeo, ta popi kutya ngele ope na mboka haya futitha aantu inamu kwatelwa iishoshela yepangelo, nena itaya gwanithwapo ompango yoshilongo.
Okwa tsikil kutya oye na ontseyo kutya aalandithi yamwe ihaya gandja uumbaapila womafutilo kaalandi yawo, nomatompelo owala geshiwike kuyo.
Etalelepo koChina Town mepandanda lyaNewcastle mOvenduka, olya koleke omanyenyeto ngoka, sho oostola odhindji ihadhi gandja uumbapila womafutilo.
Aalandithi oyendji oya holola kutya kaye na ontseyo kombinga yomapulo giifuta yiishoshela, noyendji inaya yamukula omapulo nokwiipopila kutya aahona yawo kaye po.
Yamwe mboka haya gandja uumbaapila womafutilo wa shangwa moshiChina, itawu ulike wu na oomonola dhiifuta.
Mwafongwe okwa popi kutya kashi shi owala AaChina ya tegelelwa okufuta iishoshela yepangelo, ihe kehe ehangano hali ningi iiyemo yi vulithe poN$500 000 komvula.
Omunongononi gumwe okwa popi kutya ngele oostola dhaaChina inadhi shangithwa opo dhi vule okukakala tadhi futu iishoshela yepangelo, nena otashi ulike kutya ngiika ihadhi ningi iiyemo yi vulithe po 500 000.
Nonando ongaaka okwa popi kutya aanangeshefa yaChina itaya pitika okukala mongeshefa miilongo yopondje, omanga taya ningi iiyemo yi pevi lyooN$500 000.
CATHERINE SASMAN