Ondjele yokwaahena iilonga moKhomas ya londo pombandaOkwaahena iilonga moKhomas kwa londo noopresenda 5 Nonando okwaahenaa iilonga ogwo omukundu gwa taalela unene oshitopolwa shaKhomas, okwa dhidhilikwa kutya kape na ooprogramma dha sha dha tulwa iilonga dha nuninwa okukondjitha omukundu ngoka. Ondjele yokwaahena iilonga mokati kaanyasha moshitopolwa shaKhomas okwa lopotwa ya londo pombanda noopresenda 5 pokati ko-2014 no 2016.
Nonando ongaaka eningo lyomategelelo mokati kaanona aashona okwa lopotwa lya shuna pevi noopresenda inadhi vula po-10. Omiyalu ndhoka odha totwa mo pethimbo kwa ningwa oshipopiwa shopapangelo shoshitopolwa shoka, tashi ithanwa 2017 State of the Region Address (SORA) shoka sha ningwa kungoloneya gwoshitopolwa shoka, Laura Mcleod-Katjirua . Oshipopiwa shoka osha tala kwaashoka sha pondolwa po koshitopolwa shoka nomikundu ndhoka dha taalela oshitopolwa.
Ondjele yokwaahena iilonga oya londo pombanda okuza poopresenda 32.1mo-2014 nokuya poopresenda 37.5 mo-2016, nangoloneya okwa popi kutya shoka poompito dhilwe osha etithwa konkalo yenano lyoshitopolwa aantu okuza miitopolwa ya yooloka moshilongo mboka taya kongo oompito dhiilonga.
Mcleod-Katjirua okwa popi kutya kombinga yaashoka sha pondolwa po, omategelelo mokati kaanona oga shuna pevi noopresenda 2 okuza poopresenda 10, mpoka pwa kala ondjele ndjoka.
Okwa tsikile kutya ombaanga yiikulya oya lelepekwa nomagumbo ga thika po-22 354 otaga mono oondya okupitila mombaanga ndjoka, noonakumona ekwatho ndyoka aantu yeli po -94 500 miikandjohogololo ayihe iheyali na okwa popi kutya okwa ulikwa iilyo yokomitiye itatu mboka tayi ka yambidhidha Uuministeli wEkondjitho lyOluhepo mokupulitha komeho oprograma ndjoka.
Ngoloneya okwa gandja woo olupandu kelelo lyoshilando shaVenduka, sho lya ungaunga nompumbwe yomeya ndjoka ya kala ya taalela unene oshilando shoka.
Okwa kunkilile kutya omukundu gwomeya noshikukuta inadhi hula, na okwa pula AaNamibia opo ya kwate nawa omeya.
Mcleod-Katjirua okwa popi woo kombinga yoompangela dhelelo lyoshilandopangelo, mokugandja evi nomayakulo kaakalimo yomoshilando.
Elongo
Oongulu dhoskola dhuuna noonkondo ogumwe gwomomikundu dha taalela oshitopolwa, pahapu dhangoloneya.
“Oshili ooshoka kutya ooskola dhimwe odhina aanona moongulu dhoskola ya pitilila noonkondo omiyalu dhoka dha tulwa po kutya oshikunino osha pumbwa okukala naanona 25 , oongundu dhopevi 35, omanga moosekundoskola aanona 30.”
Etameko lyoskola moongudhu dhopevi oshowo moosekundoskola moshitopolwa shoka, olya lyonda pombanda noopresenda 4.31, okuza paanaskola 83 748 mo- 2016 okuya paanaskola 87 359.
Ngoloneya okwa tsikile kutya edhiko lyootenda mooskola onga oongulu dhokulongela, otashi ulike kutya uuministeli welongo otawu kambadhala opo aanaskola ayehe yamone omahala mooskola.
Iiputudhilo yelongo lyopombanda moshilandopangelo, mbyoka iinene nuumvo oya shangitha aailongi ya thika po- 38 000 moka oUniversity of Namibia ya shangitha aailongi ya thika po- 25 064 omanga oNamibia University of Science and Technology ya shangitha aailongi 12 753.
Aantu yevulithe po- 24 400 moshitopolwa otaya mono epango lyombuto lyoHIV, omanga ya thika po-71 000 ya ningilwa omakonaakono omvula ya piti.
Ootuntila dhaanona odha londo pombanda sigo opoopresenda 90%.
Okomitiye yoRegional AIDS Coordinating Committee (RACOC), okupitila moKhomas Regional Council oya gandja oondya dhongushu yooN$180 000 kaantu mboka taya lumbu nombuto yoHIV oshowo aanona mboka yeli moluhepo, omvula ya piti.
Aalumentu ya thika po- 19 659 okwa hololwa kutya oya kenkwa moshitopolwa shoka.
Okupitila momass housing programme, elelo lyoshilando pamwe nuuministeli wevi otawu tula miilonga omayakulo gamuni, poshitopolwa shevi shuunene woohecta 65.5, tashi adhika moGoreangab, on 65.5, pauyelele mboka wa gandjwa kungoloneya.
Okwa popi kutya oshitopolwa shoka shevi, oshina ooplota dhomagumbo dhili 314. Okwa popi woo kombinga yopoloyeka yoomiliyona yOshilando shaVenduka, ndjoka tayi gandja omakwatathanitho golusheno momagumbo moHavana, Otjomuise noKatutura, ngele iiyemo yeshi pitika.
Ngoloneya okwa popi kutya nonando iimbuluma ngaashi omiyeka kwahomatiwa oya shuna pevi, iimbuluma natango oyi li omukundu omunene gwa taalela oshitopolwa shoka.
Iimbuluma ya thika po- 36 571 oya lopotelwa opolisi yaNamibia moshitopolwa shoka, mo-2016.
JANA-MARI SMITH
Nonando ongaaka eningo lyomategelelo mokati kaanona aashona okwa lopotwa lya shuna pevi noopresenda inadhi vula po-10. Omiyalu ndhoka odha totwa mo pethimbo kwa ningwa oshipopiwa shopapangelo shoshitopolwa shoka, tashi ithanwa 2017 State of the Region Address (SORA) shoka sha ningwa kungoloneya gwoshitopolwa shoka, Laura Mcleod-Katjirua . Oshipopiwa shoka osha tala kwaashoka sha pondolwa po koshitopolwa shoka nomikundu ndhoka dha taalela oshitopolwa.
Ondjele yokwaahena iilonga oya londo pombanda okuza poopresenda 32.1mo-2014 nokuya poopresenda 37.5 mo-2016, nangoloneya okwa popi kutya shoka poompito dhilwe osha etithwa konkalo yenano lyoshitopolwa aantu okuza miitopolwa ya yooloka moshilongo mboka taya kongo oompito dhiilonga.
Mcleod-Katjirua okwa popi kutya kombinga yaashoka sha pondolwa po, omategelelo mokati kaanona oga shuna pevi noopresenda 2 okuza poopresenda 10, mpoka pwa kala ondjele ndjoka.
Okwa tsikile kutya ombaanga yiikulya oya lelepekwa nomagumbo ga thika po-22 354 otaga mono oondya okupitila mombaanga ndjoka, noonakumona ekwatho ndyoka aantu yeli po -94 500 miikandjohogololo ayihe iheyali na okwa popi kutya okwa ulikwa iilyo yokomitiye itatu mboka tayi ka yambidhidha Uuministeli wEkondjitho lyOluhepo mokupulitha komeho oprograma ndjoka.
Ngoloneya okwa gandja woo olupandu kelelo lyoshilando shaVenduka, sho lya ungaunga nompumbwe yomeya ndjoka ya kala ya taalela unene oshilando shoka.
Okwa kunkilile kutya omukundu gwomeya noshikukuta inadhi hula, na okwa pula AaNamibia opo ya kwate nawa omeya.
Mcleod-Katjirua okwa popi woo kombinga yoompangela dhelelo lyoshilandopangelo, mokugandja evi nomayakulo kaakalimo yomoshilando.
Elongo
Oongulu dhoskola dhuuna noonkondo ogumwe gwomomikundu dha taalela oshitopolwa, pahapu dhangoloneya.
“Oshili ooshoka kutya ooskola dhimwe odhina aanona moongulu dhoskola ya pitilila noonkondo omiyalu dhoka dha tulwa po kutya oshikunino osha pumbwa okukala naanona 25 , oongundu dhopevi 35, omanga moosekundoskola aanona 30.”
Etameko lyoskola moongudhu dhopevi oshowo moosekundoskola moshitopolwa shoka, olya lyonda pombanda noopresenda 4.31, okuza paanaskola 83 748 mo- 2016 okuya paanaskola 87 359.
Ngoloneya okwa tsikile kutya edhiko lyootenda mooskola onga oongulu dhokulongela, otashi ulike kutya uuministeli welongo otawu kambadhala opo aanaskola ayehe yamone omahala mooskola.
Iiputudhilo yelongo lyopombanda moshilandopangelo, mbyoka iinene nuumvo oya shangitha aailongi ya thika po- 38 000 moka oUniversity of Namibia ya shangitha aailongi ya thika po- 25 064 omanga oNamibia University of Science and Technology ya shangitha aailongi 12 753.
Aantu yevulithe po- 24 400 moshitopolwa otaya mono epango lyombuto lyoHIV, omanga ya thika po-71 000 ya ningilwa omakonaakono omvula ya piti.
Ootuntila dhaanona odha londo pombanda sigo opoopresenda 90%.
Okomitiye yoRegional AIDS Coordinating Committee (RACOC), okupitila moKhomas Regional Council oya gandja oondya dhongushu yooN$180 000 kaantu mboka taya lumbu nombuto yoHIV oshowo aanona mboka yeli moluhepo, omvula ya piti.
Aalumentu ya thika po- 19 659 okwa hololwa kutya oya kenkwa moshitopolwa shoka.
Okupitila momass housing programme, elelo lyoshilando pamwe nuuministeli wevi otawu tula miilonga omayakulo gamuni, poshitopolwa shevi shuunene woohecta 65.5, tashi adhika moGoreangab, on 65.5, pauyelele mboka wa gandjwa kungoloneya.
Okwa popi kutya oshitopolwa shoka shevi, oshina ooplota dhomagumbo dhili 314. Okwa popi woo kombinga yopoloyeka yoomiliyona yOshilando shaVenduka, ndjoka tayi gandja omakwatathanitho golusheno momagumbo moHavana, Otjomuise noKatutura, ngele iiyemo yeshi pitika.
Ngoloneya okwa popi kutya nonando iimbuluma ngaashi omiyeka kwahomatiwa oya shuna pevi, iimbuluma natango oyi li omukundu omunene gwa taalela oshitopolwa shoka.
Iimbuluma ya thika po- 36 571 oya lopotelwa opolisi yaNamibia moshitopolwa shoka, mo-2016.
JANA-MARI SMITH