AaZimbabwe ya teka omukumoEliko lyaZimbabwe li li mehalakano noonkondo Ongundu yaakwashigwana yaZimbabwe mboka ye li moNamibia na oya li ya nyanyukwa noonkondo sho kwa kuthwa koshipundi elelo lyaRobert Mugabe momvula yo 2017 oya holola kutya ya teka omukumo. JEMIMA BEUKES
Aakwashigwana mboka oya popi kutya oshihwepo ya sile miilongo yopondje, okuyeleka nokushuna koshilongo shaandjawo.
Zimbabwe okwa yi miikolokosha yopapolotika iiwike ya piti sha landula sho omupresidende gwoshilongo shoka
Emmerson Mnangagwa a tseyitha e yo pombanda lyoondando dhomahooli.
Aakwashigwana oya yi momapandanda ye li ompinge nomagwedhelo gondando na osha etitha oyendji ya dhipagwe.
Omukwashigwana gumwe gwaZimbabwe ngoka ta lumbu moNamibia na okwa tindi okuholola uukwatya we, okwa popi kutya okwa uvu nayi omolwa ndopo lyiigwana yoSouthern African Development Community (SADC) oshowo African Union (AU) okwiidhopa moshikumungu shaashoka tashi ningwa moshilongo shawo.
“Tala kuSADC oshowo Iigwana yaAfrika, kaye na shoka taya ningi otatu si owala ngaaka. Oto ya kehe ethimbo huka to shanga kombinga yoonkalamwenyo dhetu ihe kape na shoka tashi ningwa po. Otwa teka omukumo, na otwa tokola okusa.”
Konima yomvula yimwe ya piti ngashiingeyi, muJanuari gwomvula yo 2018, omulumentu ngoka omunamimvo 36 , ngoka e li omuhingi gwombesa moNamibia nonando oku na uulongelwe womalanditho, okwa li a nyanyukwa sho Mnangagwa a kutha ko oshipundi shuuleli.
Pethimbo ndyoka okwa li popi kutya okwa li e na ohokwe opo andola he ngoka a mana oondjenda dhe, a mone omalunduluko ngoka ga ningwa melelo lyaZimbabwe.
Okwa popi kutya he okwa hulitha nomutima guuvite nayi omolwa oyana mboka ye li nuuyuni awuhe taya kongo uuhupilo mboka kaye wete nokuli.
Ngashiingeyi okwa kanitha omukumo gokushuna koshilongo shaandjawo hoka a valelwa.
Gumwe gwomookuume ke ngoka iipopi nedhina John, okwa popi kutya onkalo yoshilongo shaandjawo otayi ehameke noonkondo.
Omukwashigwana gumwe natango gwaZimbabwe, Damuza Chindori, ngoka ha landitha iikombe niinima yimwe momapandanda gaNamibia okwa popi kutya okwa galuka okuza kegumbo iiwike itatu ya piti, ihe onkalo moshilongo shaandjawo oya nayipala noonkondo. Pahapu dhaChindori onkalo yeliko lyaZimbabwe oya gwa pevi woo.
Okwa popi kutya oku wete kutya aantu mboka ye li koshipundi kaye na ontseyo nkene eliko lyoshilongo hali longo, molwaashoka yo aakwiita owala.
Chindori okwa tsikile kutya elelo lyaZimbambwe olyiinekela owala kutya eliko lyoshilongo otali vulu owala okuyambulwapo kaapunguli ya za miilongo yopondje, ihe aapunguli otaya vulu owala okuya moshilongo ngele ya mono kutya aakwashigwana yoshilongo shoka oye na omukumo meliko lyawo yoyene. Okwa popi kutya oshidhigu aapunguli ya kale ye na ohokwe okupungula moshilongo ngele aakwashigwana naanangeshefa moshilongo hoka otaya hupu nuudhigu paliko.
Chindori okwa popi kutya onkalo ndjoka yi li moshilongo shaandjaawo itayi idhidhimikilwa, sho ondando yomboloto tayi yelekwa nondando yooN$28 okuya poN$42 momalanditho ga yooloka.
Nonando oshilongo shoka otashi longitha iimaliwa yaAmerika, okwa dhidhilikwa ompumbwe yiimaliwa moshilongo shoka naanangeshefa itaya longo we nawa nuupu molwaashoka oya pumbwa iimaliwa yopondje yoshilongo yo oya pumba moshilongo.
Ooskola moshilongo nadho odha tokola okundjekapo oondando molwa e yo pombanda lyiilandomwa moshilongo, nonkalo oya piyagana noonkondo tayi thiminike aakwashigwana oyendji ya thige po oshilongo.
“Oshike tashi ningwa moshilongo shetu. Sho nda li moZimbabwe kehe omunyasha ota pulandje kutya oompito dhini ta vulu okumona moNamibia. Oyendji otaya pulandje kutya otaya vulu owala okuya nokulonga kehe shimwe shoka taya vulu. Mboka ya mono oodegree dhawo oya hala owala okumona oopasporta dhawo nokudhiga po oshilongo.”
Mnangagwa oshiwike shika okwa shonopeke olweendo lye okuya pondje yoshilongo opo a tale konkalo yiikolokosha moshilongo shoka talele.
Paikundaneki yopauyuni okwa pula oonkundathana dhopashigwana na okwa unaveneke taka ninga omakonaaakono omolwa omiyonena niikolokosha tayi ningilwa aakwashigwana kaanambelewa yegameno moshilongo.
Epangelo olya pula woo opo omakwatathano gopamalungula ka kuthwe mo moshilongo.
Aakwashigwana mboka oya popi kutya oshihwepo ya sile miilongo yopondje, okuyeleka nokushuna koshilongo shaandjawo.
Zimbabwe okwa yi miikolokosha yopapolotika iiwike ya piti sha landula sho omupresidende gwoshilongo shoka
Emmerson Mnangagwa a tseyitha e yo pombanda lyoondando dhomahooli.
Aakwashigwana oya yi momapandanda ye li ompinge nomagwedhelo gondando na osha etitha oyendji ya dhipagwe.
Omukwashigwana gumwe gwaZimbabwe ngoka ta lumbu moNamibia na okwa tindi okuholola uukwatya we, okwa popi kutya okwa uvu nayi omolwa ndopo lyiigwana yoSouthern African Development Community (SADC) oshowo African Union (AU) okwiidhopa moshikumungu shaashoka tashi ningwa moshilongo shawo.
“Tala kuSADC oshowo Iigwana yaAfrika, kaye na shoka taya ningi otatu si owala ngaaka. Oto ya kehe ethimbo huka to shanga kombinga yoonkalamwenyo dhetu ihe kape na shoka tashi ningwa po. Otwa teka omukumo, na otwa tokola okusa.”
Konima yomvula yimwe ya piti ngashiingeyi, muJanuari gwomvula yo 2018, omulumentu ngoka omunamimvo 36 , ngoka e li omuhingi gwombesa moNamibia nonando oku na uulongelwe womalanditho, okwa li a nyanyukwa sho Mnangagwa a kutha ko oshipundi shuuleli.
Pethimbo ndyoka okwa li popi kutya okwa li e na ohokwe opo andola he ngoka a mana oondjenda dhe, a mone omalunduluko ngoka ga ningwa melelo lyaZimbabwe.
Okwa popi kutya he okwa hulitha nomutima guuvite nayi omolwa oyana mboka ye li nuuyuni awuhe taya kongo uuhupilo mboka kaye wete nokuli.
Ngashiingeyi okwa kanitha omukumo gokushuna koshilongo shaandjawo hoka a valelwa.
Gumwe gwomookuume ke ngoka iipopi nedhina John, okwa popi kutya onkalo yoshilongo shaandjawo otayi ehameke noonkondo.
Omukwashigwana gumwe natango gwaZimbabwe, Damuza Chindori, ngoka ha landitha iikombe niinima yimwe momapandanda gaNamibia okwa popi kutya okwa galuka okuza kegumbo iiwike itatu ya piti, ihe onkalo moshilongo shaandjawo oya nayipala noonkondo. Pahapu dhaChindori onkalo yeliko lyaZimbabwe oya gwa pevi woo.
Okwa popi kutya oku wete kutya aantu mboka ye li koshipundi kaye na ontseyo nkene eliko lyoshilongo hali longo, molwaashoka yo aakwiita owala.
Chindori okwa tsikile kutya elelo lyaZimbambwe olyiinekela owala kutya eliko lyoshilongo otali vulu owala okuyambulwapo kaapunguli ya za miilongo yopondje, ihe aapunguli otaya vulu owala okuya moshilongo ngele ya mono kutya aakwashigwana yoshilongo shoka oye na omukumo meliko lyawo yoyene. Okwa popi kutya oshidhigu aapunguli ya kale ye na ohokwe okupungula moshilongo ngele aakwashigwana naanangeshefa moshilongo hoka otaya hupu nuudhigu paliko.
Chindori okwa popi kutya onkalo ndjoka yi li moshilongo shaandjaawo itayi idhidhimikilwa, sho ondando yomboloto tayi yelekwa nondando yooN$28 okuya poN$42 momalanditho ga yooloka.
Nonando oshilongo shoka otashi longitha iimaliwa yaAmerika, okwa dhidhilikwa ompumbwe yiimaliwa moshilongo shoka naanangeshefa itaya longo we nawa nuupu molwaashoka oya pumbwa iimaliwa yopondje yoshilongo yo oya pumba moshilongo.
Ooskola moshilongo nadho odha tokola okundjekapo oondando molwa e yo pombanda lyiilandomwa moshilongo, nonkalo oya piyagana noonkondo tayi thiminike aakwashigwana oyendji ya thige po oshilongo.
“Oshike tashi ningwa moshilongo shetu. Sho nda li moZimbabwe kehe omunyasha ota pulandje kutya oompito dhini ta vulu okumona moNamibia. Oyendji otaya pulandje kutya otaya vulu owala okuya nokulonga kehe shimwe shoka taya vulu. Mboka ya mono oodegree dhawo oya hala owala okumona oopasporta dhawo nokudhiga po oshilongo.”
Mnangagwa oshiwike shika okwa shonopeke olweendo lye okuya pondje yoshilongo opo a tale konkalo yiikolokosha moshilongo shoka talele.
Paikundaneki yopauyuni okwa pula oonkundathana dhopashigwana na okwa unaveneke taka ninga omakonaaakono omolwa omiyonena niikolokosha tayi ningilwa aakwashigwana kaanambelewa yegameno moshilongo.
Epangelo olya pula woo opo omakwatathano gopamalungula ka kuthwe mo moshilongo.